S - "Korrektes" Neugriechisch in der Zielsprache: Mythen und Ideologien

Dozent:innen: PD Dr. habil. Christos Karvounis
Kurzname: 06.043.292
Kurs-Nr.: 06.043.292
Kurstyp: Seminar

Empfohlene Literatur


  1. Dittmar, N., Grundlagen der Soziolinguistik, Tübingen 1997
  2. Hering, G., „Die Auseinandersetzung über die neugriechische Schriftsprache“, in: Hannick, Chr. (Hrsg.), Sprachen und Nationen im Balkanraum, Köln 1987, 125-194
  3. Mackridge, P., Language and National Identity in Greece, 1766-1976, Oxford 2009



  1. Ιορδανίδου, Α. (επιμ.), Οδηγός νεοελληνικής γλώσσας, Α-Β, Αθήνα 2005
  2. Κόντος, Κ.Σ., Γλωσσικαί παρατηρήσεις αναφερόμεναι εις την νέαν ελληνικήν γλώσσαν, Αθήναι 1882
  3. Κωστούλα-Μακράκη, Ν., Γλώσσα και κοινωνία. Βασικές έννοιες, Αθήνα 2001
  4. Παππάς, Α., Υπογλώσσια. 50+1 κείμενα για τη γλώσσα, Αθήνα 2004
  5. Σαραντάκος, Ν., Γλώσσα μετ’ εμποδίων. Συμβολή στη χαρτογράφηση του γλωσ-σικού ναρκοπεδίου, Αθήνα 2007
  6. Σαραντάκος, Ν., Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία, Αθήνα 2009
  7. Σφυρόερα, Σ./Γιωτγάκης, Η./Ξενάκη, Χ., Το κόκκινο βιβλιαράκι του κειμενογρά-φου. Οδηγός για τη σωστή χρήση της ελληνικής γλώσσας στην επικοινωνία, Α-θήνα 2009
  8. Φραγκουδάκη, Α., Γλώσσα και ιδεολογία, Αθήνα 1987
  9. Χάρης, Γ.Η., Η γλώσσα, τα λάθη και τα πάθη, Α-Β, Αθήνα 2003, 2008
  10. Χάρης, Γ.Η., Δέκα μύθοι για την ελληνική γλώσσα, Αθήνα 2001

Inhalt

"Στο ή στον Μισέλ Φάις; Γκέρμερσχάιμ, Γκερμερσχάιμ ή μήπως Γκέρμερσχαϊμ; Αφορά την ή στην ένωση; Οχτώ ή οκτώ η ώρα; της Μυρτώς ή της Μυρτούς; Ανέκαθεν ή από ανέκαθεν; Αποποιούμαι τις ευθύνες ή των ευθυνών μου; Κωφός ή κουφός; Ιδιωτισμός ή ιδιωματισμός; Καταρχάς ή καταρχήν;

Ποια από τις παραπάνω επιλογές είναι ορθή/ορθότερη και γιατί; Πού σταματάει η γλωσσική ρύθμιση και πού αρχίζει ο αρχαϊσμός; ή πού ελλοχεύει η ιδεολογικοποίηση της γλώσσας, η οποία με τη σειρά της οδηγεί στην εντύπωση ότι η γλωσσική χρήση και το κοινολεκτούμενο δεν εκφράζουν τη γλωσσική πραγματικότητα, αλλά αντίθετα αυτή ορίζεται μάλλον από «αισθητικές» αντιλήψεις ή/και κανόνες της αρχαίας ελληνικής; Πώς ορίζεται το γλωσσικό λάθος στη γλωσσολογία και πώς το αντιλαμβάνεται η γλωσσική κοινότητα, και συγκεκριμένα η ελληνική; Η «φιλολογία» γύρω από τα «σωστά» ελληνικά ανάγεται μεν στην ελληνιστική εποχή, αλλά κορυφώνεται μεταξύ 1850 και 1950, κάπου μεταξύ του προγραμματικού δημοσιεύματος του Α. Σούτσου «Η νέα σχολή του γραφομένου λόγου…» (1853) και των Πρακτικών της περίφημης «Δίκης των τόνων» (1941). Το ζήτημα όμως είναι ιδιαίτερα επίκαιρο: Τις τελευταίες δεκαετίες κυριαρχεί σαφής τάση (υπερ)διόρθωσης και αρχαϊσμού στη Νέα Ελληνική, η οποία αφορά ένα ευρύτατο πεδίο γλωσσικών εφαρμογών, από οδηγίες χρήσεων, υποτίτλους, πινακίδες και τον δημοσιογραφικό λόγο μέχρι τη γλώσσα της εκπαίδευσης, επιστημονικά δημοσιεύματα και τα «περίφημα» «σχόλια για τη σωστή χρήση των λέξεων» του Λεξικού Μπαμπινιώτη. Το σεμινάριο αφενός προσφέρει μια ιστορική και θεωρητική εισαγωγή στο θέμα, αφετέρου ασχολείται με συγκεκριμένα παραδείγματα. Στόχος του είναι να βοηθήσει μελλοντικούς μεταφραστές να εξοικειωθούν με το γραπτό λόγο, αλλά και με έννοιες ή ιδεολογήματα όπως το γλωσσικό λάθος, ο γλωσσικός εξαρχαϊσμός κτο., ώστε να μπορούν να διακρίνουν συνειδητά τη γλωσσική χρήση και το κοινολεκτούμενο από τις κυρίαρχες τάσεις εξαρχαϊσμού και την ιδεολογικοποίηση των «σωστών»/«προσεγμένων» ελληνικών.

Zusätzliche Informationen

Gerade im Fall der (griechischen) Schriftsprache steht man oft vor der Wahl, dieser oder jener Form den Vorzug zu geben. Was ist aber richtig und was ist falsch? Wie wird der Sprachfehler in der modernen Linguistik definiert? Wie kann man zwischen dem korrekten Sprachgebrauch bzw. der Norm einerseits und dem Sprachpurismus bzw. der Ideologisierung der Sprache andererseits unterscheiden? Inwiefern wird die sprachliche Norm des Neugriechischen von den Sprachregeln des Altgriechischen oder „ästhetischen“ Vorstellungen beeinflusst?
Die Diskussion über das „korrekte“ (Neu)Griechisch geht zwar auf die Antike zurück, ihren Höhepunkt erreichte sie aber erst in der Neuzeit, etwa zwi-schen 1853 (Soutsos' Manifest über die „neue“ Sprache) und 1941 (sog. "Prozess der Akzente"). Aber auch heute ist das Thema der sprachlichen Korrektheit im Neugriechischen besonders aktuell geworden, zumal es ein überaus breites Spektrum an Anwendungen betrifft: Von Gebrauchsanweisungen und der Presse-sprache, den öffentlichen Straßenschildern und der Verwaltungssprache, Filmunter-titeln und dem „gepflegten“ Register der Zielsprache bis zur „empfohlenen“ Schul-sprache der Primarstufe, der Wissenschaftssprache oder den berühmt-berüchtigten Sprachkommentaren zur „korrekten Anwendung der Sprache“ im Babiniotis-Lexikon.

Das Seminar versucht, Einblicke in Themenkomplexe wie „sprachliche Norm“, „schrift-sprachliche Korrektheit“, „situativer und soziolektaler Sprachgebrauch“, „Ideologisierung der Sprachfehler bzw. eines Registers“ zu gewähren, um bei der Übersetzung ins Neugriechische bzw. vom Neugriechischen auf aktuelle Fragen / Probleme im Schriftsprachengebrauch aufmerksam zu machen.

Termine

Datum (Wochentag) Zeit Ort
17.04.2012 (Dienstag) 13:00 - 14:30 00 331
8511 - FAS Hauptgebäude
24.04.2012 (Dienstag) 13:00 - 14:30 00 331
8511 - FAS Hauptgebäude
08.05.2012 (Dienstag) 13:00 - 14:30 00 331
8511 - FAS Hauptgebäude
15.05.2012 (Dienstag) 13:00 - 14:30 00 331
8511 - FAS Hauptgebäude
22.05.2012 (Dienstag) 13:00 - 14:30 00 331
8511 - FAS Hauptgebäude
05.06.2012 (Dienstag) 13:00 - 14:30 00 331
8511 - FAS Hauptgebäude
12.06.2012 (Dienstag) 13:00 - 14:30 00 331
8511 - FAS Hauptgebäude
19.06.2012 (Dienstag) 13:00 - 14:30 00 331
8511 - FAS Hauptgebäude
26.06.2012 (Dienstag) 13:00 - 14:30 00 331
8511 - FAS Hauptgebäude
03.07.2012 (Dienstag) 13:00 - 14:30 00 331
8511 - FAS Hauptgebäude
10.07.2012 (Dienstag) 13:00 - 14:30 00 331
8511 - FAS Hauptgebäude
17.07.2012 (Dienstag) 13:00 - 14:30 00 331
8511 - FAS Hauptgebäude